Thực đơn
Trận_nước_Bỉ
Trong đêm ngày 9 tháng 5, tùy viên quân sự Bỉ tại Berlin đã báo cáo rằng người Đức đang dự định sẽ mở màn cuộc tấn công vào ngày hôm sau. Nhiều cuộc hành quân chuẩn bị của đối phương cũng được phát hiện tại khu vực biên giới. Lúc 00h10 ngày 10 tháng 5 năm 1940, Tổng hành dinh tại Brussels tuyên bố báo động.[63] Lệnh báo động toàn quốc được ban bố lúc 01h30 sáng.[64] Quân đội Bỉ được triển khai vào các vị trí chiến đấu.[63]
Vào khoảng 04h00, những đòn ném bom chiến lược đầu tiên đã giáng xuống các sân bay và trung tâm liên lạc của Bỉ.[63] Quân đội Đồng Minh liền triển khai kế hoạch Dyle vào sáng ngày 10 tháng 5, và bắt đầu tiến vào hậu phương của Bỉ. Vua Leopold đã có mặt tại Tổng hành dinh ở gần Briedgen, Antwerp.[65]Không quân Đức đã tập trung chĩa mũi nhọn vào mặt trận trên không tại Vùng Đất Thấp. Nhiệm vụ đầu tiên của Luftwaffe là loại bỏ lực lượng không quân Bỉ. Thế nhưng dù có ưu thế số lượng áp đảo với 1.375 máy bay, trong đó 957 chiếc tham chiến, và công tác trinh sát được chuẩn bị kỹ lưỡng - điều đó đã gây ảnh hưởng lớn cho lực lượng AeMI, vốn chỉ có 179 máy bay trong ngày 10 tháng 5[8] - chiến dịch không quân tại Bỉ nói chung chỉ đạt kết quả hạn chế.[44]
Lính dù Đức thuộc Phân đội tấn công Koch chiến thắng tại Eben-EmaelCấp dưới của Richthofen đã đạt được khá nhiều thành công, điển hình như Không đoàn Ném bom 77 do đại tá Dr. Johann-Volkmar Fisser thuộc quân đoàn không quân số 8 (VIII. Fliegerkorps). Tướng Wilhelm Speidel, đã nhận xét rằng "...đó là kết quả của khuynh hướng thường thấy của vị tướng chỉ huy với việc tiến hành cuộc chiến tranh theo cách của riêng mình".[8] Đơn vị của Fisser đã tiêu diệt các căn cứ chủ lực của không quân Bỉ, với sự hỗ trợ của Không đoàn Ném bom 54.[8] Các máy bay tiêm kích thuộc phi đội Jagdfliegerführer 27 đã loại khỏi vòng chiến 2 không đội tại Neerhepsen, và trong chiều hôm đó, I./St.G 2 đã tiêu diệt 15 máy bay tiêm kích Fiat CR.42 ở Brusthem.[8] Thắng lợi duy nhất còn lại là Không đoàn Ném bom 27 đã phá hủy 8 máy bay ở Belesle. Tổng cộng là 83 chiếc, hầu hết đều là máy bay vận chuyển và "phi đội tuần tiễu" bị tiêu diệt.[8] Không quân Bỉ thực hiện được 146 lần xuất kích trong 6 ngày đầu tiên,[10] và từ 16 đến 28 tháng 5, tiến hành thêm được 77 phi vụ nữa.[10] Hầu hết thời gian và nhiên liệu đã được sử dụng trong công tác rút lui trước các cuộc tấn công của không quân Đức.[10]
Những người vạch kế hoạch tại Đức thừa nhận rằng cần thiết phải đánh chiếm pháo đài Eben-Emael nếu muốn đột phá vào sâu trong lãnh thổ Bỉ. Họ quyết định triển khai các lực lượng không vận (Fallschirmjäger) để đổ bộ tại xung quanh pháo đài bằng tàu lượn.Sau khi sử dụng loại thuốc nổ đặc biệt (và súng phun lửa) để vô hiệu hoá hệ thống phòng thủ, lực lượng Fallschirmjäger đã tiến vào trong pháo đài, đánh tan quân phòng thủ Bỉ là sư đoàn bộ binh số 7, thuộc Quân đoàn I Bỉ trong 24 tiếng đồng hồ.[66] Phòng tuyến chính của người Bỉ thế là bị chọc thủng và bộ binh thuộc tập đoàn quân số 18 Đức đã nhân cơ hội nhanh chóng tràn qua. Ngoài ra, bộ binh Đức còn thiết lập một số đầu cầu bắc qua kênh đào Albert trước khi người Anh có thể tới nơi vào hoảng 48 giờ sau. Lực lượng Chasseurs Ardennais ở xa hơn về phía nam, theo mệnh lệnh của chỉ huy, đã rút qua sông Meuse và phá sập một số cây cầu trên đường rút của họ.[67]
Chiến dịch Niwi được lên kế hoạch nhằm mở đường tiến quân cho các sư đoàn thiết giáp Panzer tiến qua những con đường giao thông nối giữa Luxembourg–BỉCác hoạt động tấn công của quân không vận Đức còn thành công hơn nữa tại Luxembourg, nơi có 5 tuyến liên lạc bắc qua dẫn vào Pháp. 125 quân tình nguyện thuộc sư đoàn bộ binh số 34 do Wenner Hedderich chỉ huy, đã sử dụng máy bay Fieseler Fi 156 con cò (Störche) để tới mục tiêu và nhanh chóng hoàn thành nhiệm vụ. Tổn thất của Đức tổng cộng là 5 máy bay và 30 người chết.[68]Với việc pháo đài bị thất thủ, sư đoàn bộ binh số 7 và số 4 Bỉ đã phải đối đầu với viễn cảnh phải giao chiến với đối phương trên một địa hình tương đối bằng phẳng có lợi cho quân thiết giáp. Sư đoàn 7, với các trung đoàn đánh lựu đạn số 2 và 18 trực thuộc cùng với Đội cacbin số 2, đã chiến đấu để giữ vững các vị trí và kìm chân bộ binh Đức tại bờ tây con sông.[65] Các đơn vị chiến thuật Bỉ đã nhiều lần tổ chức phản công. Nổi bật là tại cầu Briedgen, họ đã chiếm lại được cây cầu và phá sập nó.[65] Tại các điểm khác, ở Vroenhoven và Veldwezeltz, quân Đức đã có thời gian để thiết lập những đầu cầu vững chắc và đẩy lùi được các cuộc phản công.[65]
Một chiến dịch không vận nhỏ thứ ba ít được biết đến, chiến dịch Niwi, cũng được tiến hành ngày 10 tháng 5 tại miền nam nước Bỉ. Mục tiêu của chiến dịch là phải đổ bộ 2 đại đội thuộc tiểu đoàn số 3 trung đoàn bộ binh Großdeutschland bằng máy bay Fi 156 tại các địa phương thuộc Bỉ là Nives và Witry, nhằm dọn đường cho cuộc hành quân của Sư đoàn Thiết giáp số 1 và 2 vốn đang tiến quân qua vùng Ardennes thuộc Bỉ-Luxembourg. Kế hoạch ban đầu định sử dụng máy bay vận tải Junkers Ju 52, nhưng khả năng đổ bộ cự ly ngắn (27 mét) của máy bay Fi 156 đã được xem là thích hợp hơn. Nhiệm vụ của chiến dịch này là:
1. Cắt đứt liên lạc tín hiệu và liên lạc thư tín trên các đoạn đường nối giữa Neufchateau–Bastogne và Neufchateu–Martelange. [Neufchateau là thành phố lớn nhất ở miền nam Bỉ]
2. Ngăn chặn các nguồn dự trữ của Bỉ tiếp cận khu vực Naufchateau
3. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc chiếm giữ các công sự bê tông ngầm và cho cuộc tiến quân bằng cách tạo áp lực lên tuyến công sự dọc theo biên giới từ phía sau lưng.[69]
Bộ binh Đức đã giao chiến với những đội quân tuần tiễu Bỉ được trang bị xe thiết giáp T-15. Nhiều cuộc phản công của Bỉ đã bị bẻ gãy, trong đó có cuộc tấn công của sư đoàn bộ binh hạng nhẹ số 1. Đức tiếp tục phải đối mặt với một cuộc phản công khác sau đó vào buổi tối trong tình trạng không được hỗ trợ của các đơn vị thuộc sư đoàn kỵ binh số 5 của Pháp do tướng Charles Huntziger phái đến từ tập đoàn quân số 2, với một lực lượng xe tăng lớn. Quân Đức buộc phải rút lui. Thế nhưng người Pháp lại thất bại trong việc truy kích quân Đức đang tháo chạy, và dừng lại trước một rào chán ngụy trang.[70] Đến sáng hôm sau, Sư đoàn Thiết giáp số 2 Đức tới nơi và nhiệm vụ như vậy về cơ bản đã hoàn thành. Tuy nhiên, xét tiến độ hành quân của Đức thì chiến dịch này gây cản trở nhiều hơn là trợ giúp cho Quân đoàn Thiết giáp Panzer của tướng Heinz Guderian.[70] Trung đoàn Großdeutschland đã chặn các con đường lớn, và dựa vào ưu thế về lực lượng mà ngăn cản quân tiếp viện Pháp tiến tới biên giới Pháp–Bỉ-Luxembourg, nhưng cũng phá huỷ luôn hệ thống liên lạc điện thoại của Bỉ.[70] Điều đó vô tình khiến cho Bộ tư lệnh Bỉ không thể triệu hồi các đơn vị đóng dọc theo biên giới. Sư đoàn bộ binh hạng nhẹ số 1 Bỉ không nhận được lệnh rút lui và đã chiến đấu kịch liệt với quân thiết giáp Đức, làm chậm đà tiến quân của họ.[70]
Thất bại của các lực lượng Bỉ–Pháp trong việc phòng giữ khe hở Ardennes đã dẫn đến một tại hoạ chết người. Quân đội Bỉ rút lui một phần, đã phá huỷ và ngăn chặn mất các tuyến đường hành quân lên hướng bắc về phía Namur và Huy của các đơn vị thuộc tập đoàn quân số 2 Pháp. Không còn gặp trọng tâm đề kháng nào, công binh xung kích Đức đã dọn sạch các chướng ngại vật mà không bị kháng cự. Sư đoàn bộ binh hạng nhẹ Ardennes tinh nhuệ của Bỉ đã giao chiến với quân thiết giáp Đức ở Bodange, tại đó Sư đoàn Thiết giáp số 1 bị cầm chân tổng cộng trong suốt 8 tiếng đồng hồ. Trận đánh này là kết quả của một sai sót trong thông tin liên lạc và diễn ra trái với ý định tác chiến của quân đội Bỉ.[71]
Một chiếc xe tăng AMC 35 của Bỉ bị bỏ lại tháng 5 năm 1940Trong lúc này, tại miền trung nước Bỉ, thất bại trong việc tái lập mặt trận bằng phương pháp tấn công trên bộ, người Bỉ đã thử ném bom các cây cầu và các vị trí mà đã bị quân Đức chiếm được nguyên vẹn và đang đóng giữ trong ngày 11 tháng 5. Một phi đội không xác định rõ tên đã cố gắng làm nhiệm vụ này đã bị mất 11 trong tổng số 12 máy bay trong khi tác chiến.[65] Chiến dịch không quân của Đức với mũi nhọn là Không đoàn Tiêm kích 26 (Jagdgeschwader 26) do Hans-Hugo Witt chỉ huy, đã tiến hành 82 phi vụ trong các trận giao chiến trên không các ngày 11–13 tháng 5.[72] Tuy bề ngoài phần thắng thuộc về các đơn vị tiêm kích Đức, nhưng cuộc không chiến vẫn chưa ngã ngũ.[72] Sáng ngày 11 tháng 5, 10 máy bay Junkers Ju 87 (Stukas) thuộc Không đoàn Ném bom Stuka 2 (Sturzkampfgeschwader 2) đã bị bắn hạ khi đang tấn công các lực lượng Bỉ tại khu vực giữa Namur–Dinant, mặc dù lúc đó có mặt thêm 2 không đoàn khác là Jagdgeschwader 27 và Jagdgeschwader 51.[72] Tuy nhiên ở miền bắc nước Bỉ người Đức báo cáo lại rằng sự chống cự trên không của Đồng Minh tại đây cho đến ngày 13 tháng 5 là rất yếu ớt.[72]
Trong đêm ngày 11 tháng 5, sư đoàn bộ binh số 3 của Anh dưới quyền tướng Bernard Montgomery đã tới vị trí định trước của nó tại Leuven trên sông Dyle. Sư đoàn bộ binh số 10 Bỉ đóng giữ vị trí này đã nhầm lẫn quân Anh với lính dù Đức và tấn công họ. Người Bỉ sau đó từ chối việc bàn giao vị trí nhưng Montgomery đã nhận tự đặt mình dưới quyền chỉ huy của lực lượng Bỉ, và biết rằng khi quân Đức tiến vào trong tầm pháo binh người Bỉ sẽ rút lui.[52]
Alan Brooke, tư lệnh quân đoàn II Anh đã tìm cách đặt vấn đề hợp tác nghiêm túc với vua Leopold. Quốc vương đã thảo luận với Brooke, và ông ta cảm thấy có thể đạt được thỏa hiệp. Nhưng Van Overstraeten, cố vấn quân sự của quốc vương, đã can thiệp vào và nói rằng sư đoàn bộ binh số 10 Bỉ không thể bị di chuyển. Thay vào đó, người Anh sẽ hành quân xa hơn về phía nam và tránh xa Brussels. Brooke nói với Quốc vương rằng sư đoàn 10 Bỉ đóng bên phía bất lợi của tuyến Gamelin và ở vào vị trí rất trống trải. Leopold đã nghe theo cố vấn và tham mưu trưởng của mình. Brooke thấy rằng Overstaeten không biết gì về tình hình và bố trí của Lực lượng Viễn chinh Anh. Với sườn trái quân đội dựa vào đồng minh Bỉ, người Anh giờ bắt đầu hoang mang trước khả năng quân sự của Bỉ.[52]Phe Đồng Minh còn có nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn là đã có những lời than phiền rằng hệ thống chống tăng của Bỉ dọc tuyến Dyle, bao bọc khe hở Namur–Perwez không có các chướng ngại vật thiên nhiên bảo vệ.[52][73] Chỉ một vài ngày trước cuộc tấn công, Tổng hành dinh đã phát hiện ra rằng người Bỉ đặt tuyến phòng thủ chống tăng của họ (hệ thống phòng thủ de Cointet) cách xa nhiều dặm về phía đông sông Dyle giữa Namur–Perwez.[52]
Sau khi chống giữ trên bờ tây kênh đào Albert gần 36 tiếng đồng hồ, các sư đoàn bộ binh số 7 và số 4 của Bỉ đã phải rút lui. Việc mất pháo đài Eben-Emael đã để cho các quân đoàn thiết giáp Panzer thuộc tập đoàn quân số 6 Đức tràn qua. Các sư đoàn Bỉ phải lựa hoặc là rút lui hoặc bị bao vây. Quân Đức đã tiến quân qua Tongres và giờ ở vào thế có thể quét sạch phía nam Namur, đe dọa bao bọc toàn bộ khu vực kênh đào Albert cũng như vị trí Liege. Trước tình hình này, 2 sư đoàn này đã rút lui.[74] Đêm ngày 11 tháng 5, Bộ tư lệnh Bỉ rút lực lượng của mình ra sau tuyến Namur–Antwerp. Ngày hôm sau, Tập đoàn quân số 1 Pháp đã tới gần Gembloux, sát Hannut, phòng giữ "khe hở Gembloux", một khu vực địa hình bằng phẳng, không có các vị trí đã được chuẩn bị hay củng cố.[74]
Tập đoàn quân số 7 Pháp, trên cánh bắc của tuyến phòng thủ Bỉ, bảo vệ theo trục Bruges–Ghent–Ostend và các cảng biển Manche, đã tiến vào Bỉ và Hà Lan thật nhanh. Họ đã tới Breda, Hà Lan ngày 11 tháng 5. Nhưng lính dù Đức đã chiếm cây cầu Moerdijk bắc qua sông Hollands Diep, chia cắt Hà Lan ra làm 2 phần. Quân đội Hà Lan rút lên phía bắc về Rotterdam và Amsterdam, không còn khả năng kết hợp với Pháp được nữa.[75]Tập đoàn quân số 7 Pháp tiếp tục tiến về phía đông và đụng độ Sư đoàn Thiết giáp số 9 tại Tilburg, cách phía đông Breda khoảng 20 km. Trận chiến kết thúc với việc quân Pháp phải về rút lui trước các cuộc không kích của Luftwaffe để về phòng thủ Antwerp, Bỉ.[76] Không quân Đức tập trung tấn công mũi nhọn tiến vào Hà Lan của tập đoàn quân số 7 Pháp vì nó đe dọa đến đầu cầu Moerdijk. Không đoàn Ném bom 40 và 54 được hỗ trợ máy bay Ju 87 từ Quân đoàn Không quân số 8 Đức (VIII. Fliegerkorps) đã đẩy lùi được mũi nhọn này.[77] Nỗi lo sợ về việc quân tiếp viện của Đồng Minh sẽ tới Antwerp đã buộc Luftwaffe phải khống chế cửa sông Scheldt. Không đoàn Ném bom 30 đã ném bom đánh chìm 2 pháo hạm và 3 khu trục hạm Hà Lan, đồng thời đánh hỏng nặng 2 khu trục hạm của Hải quân Hoàng gia Anh. Nhưng toàn bộ cuộc oanh tạc nói chung chỉ đạt kết quả hạn chế.[77]
Trong đêm 11 sáng ngày 12 tháng 5, người Bỉ đã tiến hành rút lui toàn diện về tuyến Dyle, sau khi hoàn tất công cuộc phá hủy đường sá và cho hậu quân bảo vệ hai bên thành phố Tongeren.Sáng ngày 12, vua Bỉ Leopold III, Đại tướng van Overstraeten, Édouard Daladier, tướng Alphonse Georges (tư lệnh cụm tập đoàn quân Đồng Minh thứ nhất, bao gồm Lực lượng Viễn chinh Anh và các tập đoàn quân số 1, 2, 7, và 9 của Pháp), tướng Gaston Billotte (điều phối viên của quân Đồng Minh) và tướng Henry Royds Pownall (tham mưu trưởng của Huân tước Gort – tổng tư lệnh quân viễn chinh Anh) đã họp hội nghị quân sự ở gần Mons. Họ đạt được thoả thuận nhất trí là quân đội Bỉ sẽ giữ vững tuyến Antwerp–Leuven, trong khi các đồng minh sẽ chịu trách nhiệm phòng thủ vùng cực bắc và nam của nước Bỉ.Quân đoàn III của Bỉ, với các đơn vị trực thuộc là lực lượng Chasseurs Ardennais số 1, các sư đoàn bộ binh số 1 và 2 đã rút lui khỏi Liege để tránh bị bao vây. Trung đoàn Pháo đài Liege ở lại phía sau để phá hoại các tuyến liên lạc của đối phương. Xa hơn nữa về phía nam, pháo đài Namur được phòng giữ bởi quân đoàn VII Bỉ bao gồm sư đoàn bộ binh số 8 và lực lượng Chasseurs Ardennais số 2 cùng với sư đoàn bộ binh số 12 của Pháp, đã tiến hành nhiều hoạt động cầm chân đối phương và tham gia tích cực vào công tác phá hoại trong khi phòng giữ các vị trí.[78]Người Bỉ đã hoàn thành nhiệm vụ riêng của mình là phòng giữ kênh đào Liege–Albert đủ lâu để cho các lực lượng Đồng Minh kịp đến chiếm cứ tuyến Namur–Antwerp–Givet. Trong toàn bộ giai đoạn còn lại của chiến dịch, Bỉ đã tiến hành phối hợp các hoạt động quân sự theo đúng kế hoạch chung của Đồng Minh.[78]
Trong khi các đơn vị hậu tập của Bỉ thi hành nhiệm vụ của mình thì quân Bỉ đóng tại tuyến Dyle cũng hoạt động không mệt mỏi nhằm củng cố các vị trí phòng thủ ở khe hở Leuven–Antwerp. Trung đoàn Thám báo số 2 và đơn vị cacbin đi xe đạp số 2 thuộc sư đoàn kỵ binh số 2 Bỉ đã yểm trợ cho cuộc rút lui của các sư đoàn số 7 và 4 của Bỉ và tỏ ra đặc biệt xuất sắc trong các trận đánh tại Tirlemont và Haelen.[79][80]Sau cuộc rút lui về phòng tuyến chính, với việc hiện giờ đã có quân Anh và Pháp tới hỗ trợ, vua Leopold đã đưa ra bản tuyến bố sau nhằm nâng cao tinh thần đất nước sau thất bại tại kênh đào Albert:
| “ | Hỡi các binh sĩ Quân đội Bỉ, trước một cuộc tấn công dữ dội bất ngờ chưa từng thấy, đã phải chống cự trước những lực lượng được trang bị tốt hơn và có ưu thế về không quân đáng sợ, đã có ba ngày chiến đấu rất khó khăn, mà thành công của họ có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với diễn biến chung của cuộc chiến và kết quả của chiến tranh. | ” |
| — Leopold., [79] |
Đối với quân Đồng Minh, đặc biệt là Anh và Pháp, thất bại của người Bỉ trong việc phòng giữ biên giới phía đông (mà họ cho rằng sẽ có thể cầm cự trong 2 tuần) đã gây thất vọng lớn. Bộ tham mưu Đồng Minh chủ trương tránh một đánh giao chiến cơ động khi không có hệ thống phòng thủ cố định mạnh mà rút lui và hy vọng sự kháng cự của quân Bỉ sẽ cho họ đủ thời gian tạo lập một phòng tuyến mới.[81] Tuy vậy, thời gian tạm lắng ngắn ngủi tại mặt trận Dyle trong ngày 11 tháng 5 cũng đã cho quân đội Đồng Minh đủ thời gian để vào vị trí kịp lúc cuộc tấn công lớn đầu tiên bắt đầu ngày 12 tháng 5. Kỵ binh Đồng Minh tới nơi trước còn bộ binh và pháo binh đến mặt trận chậm hơn bằng đường xe lửa. Cụm tập đoàn quân số 1 Đồng Minh và Quân đội Bỉ đã có được ưu thế áp đảo về số lượng và hoả lực so với tập đoàn quân số 6 (Đức) của Walther von Reichenau, mặc dù họ không biết điều này.[82]
Sáng ngày 12 tháng 5, đáp lại yêu cầu người Bỉ, Không quân Hoàng gia Anh và Không quân Pháp (Armée de l'Air) đã tiến hành nhiều cuộc không kích tại Maastricht và các cây cầu bắc qua sông Meuse nhằm ngăn cản các lực lượng Đức tràn vào lãnh thổ Bỉ. 74 lần xuất kích đã được không quân Đồng Minh thực hiện kể từ ngày 10 tháng 5. Đến ngày 12 tháng 5, 11 trong số 18 máy bay ném bom Breguet 693 của Pháp đã bị bắn hạ. Lực lượng không quân xung kích của RAF, lực lượng ném bom mạnh nhất của phe Đồng Minh, bị giảm từ 135 xuống còn 72 máy bay tính đến ngày 12 tháng 5. Trong 24 tiếng đồng hồ tiếp theo nhiệm vụ này đã phải hoãn lại do tuyến phòng thủ phòng không và tiêm kích của Đức quá mạnh.[83]
Kết quả của cuộc không kích không được xác định rõ ràng. Bản tóm tắt tình hình trong nhật ký chiến trường của quân đoàn XIX Đức lúc 20h00 ngày 14 tháng 5 có ghi:
| “ | Cây cầu phao ở Donchery vẫn chưa thể hoàn thành do hoả lực pháo binh mạnh bên sườn và những cuộc ném bom kéo dài tại vị trí cây cầu … Suốt ngày cả ba sư đoàn đã phải chịu đựng các cuộc không kích liên tục — đặc biệt là tại các điểm vượt và chuyển tiếp. Sự bảo vệ của máy bay chiến đấu không được đầy đủ. Đề nghị [về việc tăng cường sự bảo vệ của lực lượng tiêm kích] vẫn không được đáp ứng. | ” |
| — [84] |
Trong các hoạt động của Luftwaffe, có một điểm lưu ý về "hoạt động mạnh mẽ của các máy bay tiêm kích đối phương mà qua đó hoạt động trinh sát tỉ mỉ của chúng ta bị cản trở đặc biệt nghiêm trọng". Thế nhưng, sự bảo vệ không đầy đủ đó đã che giấu khiến cho các máy bay ném bom của RAF không biết được thực lực của đối phương tại khu vực mục tiêu.[85] Tổng cộng, trong số 109 máy bay Fairey Battle và Bristol Blenheim tham gia tấn công các đội hình và hệ thống liên lạc của Đức tại khu vực Sedan, có 45 chiếc bị mất.[85] Đến ngày 15 tháng 5, các cuộc ném bom ban ngày buộc phải bị hạn chế.[85] Chỉ có 23 máy bay được huy động và 4 chiếc trong số đó không quay về. Tương tự, do sự hiện diện của lực lượng tiêm kích Đồng Minh, nhật ký chiến trường của quân đoàn XIX Đức đã ghi: "Quân đoàn không thể tự động duy trì lâu hơn nữa các hoạt động trinh sát tầm xa … [Các phi đội trinh sát] không còn có thể tiếp tục tiến hành các hoạt động trinh sát mạnh mẽ và rộng lớn, một khi mà, do những thiệt hại, hơn một nửa các máy bay của họ giờ không thể hoạt động."[85]
Trận giao chiến nghiêm trọng nhất nổ ra ngày 12 tháng 5 năm 1940 là mở màn của trận Hannut (12–14 tháng 5). Trong khi Cụm Tập đoàn quân A của Đức tiến quân qua vùng Ardennes thuộc Bỉ, thì tập đoàn quân số 6 thuộc Cụm Tập đoàn quân B liền mở một chiến dịch tấn công nghi binh tại khe hở Gembloux. Đây là một vị trí thuộc vùng đồng bằng Bỉ, một khoảng trống không được gia cố, không có công sự phòng thủ nằm trên tuyến phòng thủ chính của người Bỉ.[86] Khe hở này kéo dài từ phía nam đoạn cuối tuyến Dyle tại Wavre đến Namur ở phía nam, khoảng từ 20 đến 30 km. Sau khi đánh chiếm được Maastricht và phá vỡ tuyến phòng thủ tại Liege, buộc quân đoàn I của Bỉ phải rút lui, quân đoàn Thiết giáp-Cơ giới XVI thuộc tập đoàn quân số 6 dưới quyền chỉ huy của Erich Hoepner, bao gồm các Sư đoàn Thiết giáp số 3 và số 4, đã tấn công khu vực này, nơi mà quân Pháp đã suy đoán sai lầm là mũi tấn công chính của Đức.[87][88]Khe hở Gembloux được phòng thủ bởi tập đoàn quân số 1 Pháp, với 6 sư đoàn tinh nhuệ trong đó có các sư đoàn cơ giới hạng nhẹ (Division Légère Mécanique, hay DLM) số 2 và số 3.[86] Quân đoàn Kỵ binh Prioux, do tướng Rene-Jacques-Adolphe Prioux chỉ huy, sẽ tiến quân 30 km qua phía đông phòng tuyến nhằm che giấu cho cuộc hành quân. Các sư đoàn thiết giáp số 1 và 2 của Pháp sẽ di chuyển sau lưng tập đoàn quân số 1 để đảm bảo chiều sâu chiến lược phía sau trận tuyến phòng thủ chủ yếu.[86] Quân đoàn Kỵ binh Prioux, tương đương với một quân đoàn thiết giáp Đức, sẽ đến chiếm giữ tuyến phòng thủ theo trục Tirlemont–Hannut–Huy. Kế hoạch tác chiến yêu cầu quân đoàn này phải ngăn cản cuộc tiến quân của Đức vào khe hở Gembloux và Hannut cho đến khi các đơn vị bộ binh và thiết giáp kịp đến khu vực này.[86]
Quân đoàn Thiết giáp Panzer của Hoepner và kỵ binh của Prioux đã chạm trán tại gần Hannut, Bỉ, ngày 12 tháng 5. Trái với niềm tin phổ biến lúc đó, lần này quân Đức không có được ưu thế về số lượng đối với Pháp.[89] Số liệu phổ biến là có 623 xe tăng Đức và 415 xe tăng Pháp được huy động.[89] Trong đó, Sư đoàn Thiết giáp số 3 và 4 của Đức lần lượt có 280 và 343 xe tăng.[89] Sư đoàn cơ giới hạng nhẹ số 2 và 3 Pháp ước tính có 239 xe tăng hạng nhẹ Hotchkiss H35 và 176 chiếc loại Somua.[89] Hỗ trợ cho lực lượng này là một số lớn đáng kể xe tăng Renault R35 trong Quân đoàn Kỵ binh. R35 có chất lượng nhỉnh hơn hay ít ra là cũng bằng với xe tăng Panzer I và Panzer II về điều kiện trang bị.[89] Điều này cũng đúng với toàn bộ 90 xe thiết giáp Panhard 178 của quân đội Pháp. Súng lớn 25 li của nó có thể xuyên thủng lớp giáp của xe tăng Panzer IV. Nói riêng về những xe tăng còn đủ khả năng chiến đấu và sống sót sau một cuộc chạm súng tăng-chống-tăng thì Đức chỉ có 73 xe tăng Panzer III và 52 chiếc Panzer IV.[89] Pháp có 176 chiếc SOMUA và 239 xe tăng hạng nhẹ Hotchkiss.[89] Chiếm hầu hết số xe tăng Đức là 486 chiếc Panzer I và II, mà khả năng chiến đấu rất "đáng ngờ" với những tổn thất chúng đã gặp phải trong chiến dịch tại Ba Lan.[51]
Trong trận đánh này các lực lượng Đức liên lạc với nhau bằng thiết bị radio và nhờ đó họ có thể bất ngờ thay đổi trọng điểm tấn công chính. Người Đức cũng đã triển khai chiến thuật binh chủng kết hợp, trong khi Pháp vẫn cho áp dụng chiến thuật cứng nhắc thời Chiến tranh thế giới thứ nhất. Xe tăng Pháp không được trang bị radio và thường các viên chỉ huy vẫn phải xuống xe để truyền mệnh lệnh tới những xe tăng khác. Rõ ràng là người Pháp bị thua kém về mặt chiến thuật.[90] Mặc dù xe tăng Đức bị bất lợi về lớp vỏ thiết giáp, họ vẫn giành được ưu thế trong cuộc chiến sáng ngày 12 tháng 5, và bao vây nhiều tiểu đoàn quân Pháp. Nhưng sau đó lực lượng chiến đấu của sư đoàn cơ giới hạng nhẹ số 2 Pháp đã xoay xở phá vòng vây và giải cứu được các đơn vị bị vây.[91] Trái ngược với các báo cáo của Đức, người Pháp đã giành thắng lợi trong ngày hôm đó, ngăn không cho quân Đức tiến hành đột phá tới Gembloux hay đánh chiếm Hannut.[90] Kết quả của trận chiến trong ngày thứ nhất là:
| “ | Các xe tăng hạng nhẹ của Đức đã phải chịu tác động thê thảm. Hầu như mọi vũ khí của Pháp từ cỡ 25 li trở lên đều xuyên thủng được lớp giáp 7-13 li của xe tăng Panzer I. Mặc dù xe Panzer II chống cự có phần tốt hơn, đặc biệt là những chiếc đã được nâng cấp lớp giáp kể từ chiến dịch Ba Lan, nhưng thiệt hại vẫn là quá lớn. Thất bại hoàn toàn của các tiểu đội xe tăng Panzer hạng nhẹ trước các cỗ máy thiết giáp hạng nặng của Pháp đã khiến một số bọn họ đã phải dùng đến những biện pháp liều lĩnh. Có một báo cáo đã kể về một viên chỉ huy thiết giáp Đức đã cố thử trèo lên một chiếc Hotchkiss H-35 với một cái búa, có lẽ là để đập vỡ kính ngắm của xe, nhưng lại ngã xuống và bị xích xe tăng nghiền nát. Hiển nhiên là đến cuối ngày, Prioux có lý do để cho rằng những chiếc xe tăng của ông đã thoát khỏi khó khăn một cách xuất sắc. Chiến trường xung quanh Hannut la liệt xe tăng bị đánh hỏng hay bị phá huỷ – phần lớn là xe tăng Panzer Đức - hầu hết trong số chúng là loại Panzer I và II. | ” |
| — [92] |
Đến ngày hôm sau, 13 tháng 5, tình thế lại đảo ngược do việc triển khai chiến thuật yếu kém của quân Pháp. Họ đã kéo giãn lực lượng thiết giáp của mình ra thành một tuyến mỏng giữa Hannut và Huy mà không có tính phòng thủ chiều sâu, đi ngược lại mục đích đầu tiên khi đem quân thiết giáp Pháp ra lấp điểm yếu tại Gembloux. Điều này đã cho Hoepner cơ hội để tập trung quân đi tấn công riêng lẻ vào sư đoàn cơ giới hạng nhẹ số 3 Pháp và đột phá được tại khu vực đó. Ngoài ra, việc không có quân dự bị phía sau mặt trận đã khiến cho người Pháp không có cơ hội để tiến hành phản công. Thắng bại đã rõ khi Quân đoàn Thiết giáp Panzer bọc sườn sư đoàn cơ giới hạng nhẹ số 2 Pháp từ bên trái.[90] Quân đoàn III của Bỉ, rút lui từ Liege với ý định yểm trợ cho mặt trận của sư đoàn cơ giới hạng nhẹ số 3 Pháp, nhưng đã bị từ chối.[93]
Trong 2 ngày 12 và 13 tháng 5, theo tính toán thì bên phía Pháp không có phương tiện chiến đấu bọc thép nào của sư đoàn cơ giới hạng nhẹ số 2 bị mất, nhưng sư đoàn số 3 lại thiệt 75 chiếc Hotchkiss và 30 xe tăng SOMUA. Quân Pháp vô hiệu hóa được 160 xe tăng Đức, chủ yếu là công của sư đoàn cơ giới 3.[94] Nhưng do triển khai trận tuyến không hợp lý đã để cho phía Đức có cơ hội đột phá tại một điểm, như vậy họ phải rút lui toàn diện khỏi chiến trường,[94] và người Đức sau đó đã tu sửa lại được gần 3/4 số xe tăng bị hỏng: có 49 xe bị phá hủy hoàn toàn và 111 chiếc được sửa chữa. Quân Đức có 60 người chết và 80 bị thương.[95] Xét riêng thiệt hại trên chiến trường thì trận chiến xe tăng tại Hannut có kết quả là quân Pháp hạ được 160 xe tăng Đức và trong khi chịu mất 105 chiếc. Prioux đã hoàn thành nhiệm vụ chiến thuật của mình và rút lui.[96]
Hoepner truy kích quân Pháp và do nóng vội, ông ta đã không đợi để tập trung với các sư đoàn bộ binh, mà thay vào đó tiếp tục truy kích và không cho Pháp thời gian để kịp thiết lập một phòng tuyến liên kết chặt chẽ. Quân Đức đuổi theo đối phương đến Gembloux. Quân đoàn Thiết giáp Panzer xông vào đội hình quân địch đang rút lui và giáng cho họ những tổn thất nặng nề. Trong trận này pháo binh Pháp đã gặp phải những vấn đề nghiêm trọng. Cự ly giao chiến gần đến nỗi việc bắn yểm trợ cũng trở nên mạo hiểm. Tuy vậy, quân Pháp đang dựng lên những dàn súng chống tăng mới, và Hoepner lại thiếu bộ binh phối hợp nên quân Đức bị buộc phải tấn công trực diện. Sau trận Gembloux 2 sư đoàn thiết giáp Đức báo cáo lại rằng họ bị thiệt hại nặng trong ngày 14 tháng 5 và bị buộc phải đình chỉ cuộc truy kích. Nỗ lực đánh chiếm khe hở Gembloux của Đức đã bị đẩy lùi.[97]
Mặc dù bị thất bại lớn về chiến thuật, nhưng về mặt tác chiến quân Đức và Hoepner đã đánh lạc được hướng chú ý của Cụm Tập đoàn quân số 1 Đồng Minh ra khỏi khu vực hạ Ardennes. Trong quá trình này lực lượng của ông ta đã cùng với Luftwaffe làm suy yếu Quân đoàn Kỵ binh của Prioux. Khi hay tin về cuộc đột phá của Đức tại Sedan, Prioux đã rút khỏi Gembloux. Với việc khe hở Gembloux bị chọc thủng, Quân đoàn Thiết giáp Panzer Đức, gồm Sư đoàn Thiết giáp số 3 và 4, không lâu sau được chuyển sang cho cụm Tập đoàn quân A. Cụm Tập đoàn quân B sẽ tiếp tục cuộc tấn công của mình tại mặt trận Meuse. Hiện giờ cụm tập đoàn quân này đã sẵn sàng tiến về phía tây đến Mons, bọc sườn Lực lượng Viễn chinh Anh và Quân đội Bỉ đang bảo vệ quân khu Dyle–Brussels hoặc quay đầu về phía nam bọc đánh Tập đoàn quân số 9 của Pháp.
Thiệt hại của Đức tại Hannut và Gembloux là rất nặng nề.[98] Cho đến ngày 16 tháng 5, Sư đoàn Thiết giáp số 4 còn lại 137 xe tăng, trong đó chỉ có 4 chiếc Panzer IV. Sư đoàn Thiết giáp số 3 chỉ còn 20-25% lực lượng tác chiến, còn Sư đoàn Thiết giáp số 4 còn 45–50% số xe tăng mà lại không thê sẵn sàng chiến đấu.[98] Những chiếc xe tăng bị thương đã nhanh chóng được sửa chữa, nhưng sức mạnh của chúng lúc đầu bị giảm sút nghiêm trọng.[98]Tập đoàn quân số 1 Pháp đã cũng tiến hành một cuộc công kích và tuy giành được nhiều chiến thắng phòng ngự chiến thuật nhưng họ buộc phải rút lui trong ngày 15 tháng 5 do những tình hình diễn biến tại những nơi khác, để lại các xe tăng của họ lại chiến trường, trong khi quân Đức có thể tự do phục hồi các xe tăng của mình.[99]
Sáng ngày 15 tháng 5, Cụm Tập đoàn quân A của Đức đã phá vỡ tuyến phòng thủ của Pháp tại Sedan và tiến như vũ bão ra phía biển Manche. Quân Đồng Minh buộc phải xem xét đến một cuộc tháo lui toàn diện ra khỏi "cái bẫy" nước Bỉ. Cuộc rút lui này chia làm 3 giai đoạn: đêm 16/17 tháng 5 rút về sông Senne; đêm 17/18 tháng 5 về đến sông Dendre; đêm 18/19 tháng 5 tới sông Scheldt.[100][101] Người Bỉ bắt buộc phải rút khỏi Brussels, Leuven, và cả tuyến Dyle mà cho đến lúc bấy giờ vẫn trụ vững một cách hiệu quả trước áp lực tấn công của quân Đức.[100]Quân đội Bỉ, Lực lượng Viễn chinh Anh và tập đoàn quân số 1 của Pháp, theo hiệu ứng domino, đã được lệnh - và cũng do tình thế bắt buộc - phải rút lui trong ngày 16 tháng 5 để tránh bị các lực lượng thiết giáp Đức đang tiến qua vùng Ardennes thuộc Pháp và tập đoàn quân số 6 Đức đang hành quân qua Gembloux đánh kẹp từ hai phía. Quân đội Bỉ lúc này đang cầm chân tập đoàn quân số 14 Đức tại tuyến KW, cùng với tập đoàn quân số 7 Pháp và quân đội Anh. Nếu không có sự sụp đổ của tập đoàn quân số 2 Pháp tại Sedan, người Bỉ đoan chắc rằng họ đã có thể giữ vững phòng tuyến này và chặn được quân Đức.[102]
Tình hình này buộc Pháp và Anh phải rút bỏ tuyến Antwerp–Namur, cùng với các vị trí vững chắc bảo vệ cho các công sự dã chiến tạm thời phía sau sông Scheldt, vốn chưa phải đối mặt với một sự uy hiếp thực tế nào.[103] Ở phía nam, tướng Deffontaine chỉ huy quân đoàn VII Bỉ đã cho quân rút khỏi Namur và Liege,[103] trong khi khu vực pháo đài Liege vẫn chống cự kịch liệt với tập đoàn quân số 6 Đức.[104] Ở phía bắc, tập đoàn quân số 7 Pháp đã dời đến Antwerp sau sự đầu hàng của Hà Lan ngày 15 tháng 5, giờ lại chuyển đi hỗ trợ cho tập đoàn quân số 1 Pháp.[103] Ở hướng trung tâm, quân đội Bỉ và Lực lượng viễn chinh Anh lại không phải chịu nhiều áp lực từ phía Đức. Trong ngày 15 tháng 5, quân khu duy nhất thực sự bị tấn công là quân khu Leuven do sư đoàn 3 Anh phòng giữ. Về sau quân viễn chinh Anh cũng không bị đánh phá gì nhiều trên đường rút lui về sông Scheldt.[100]
Một chiếc xe tăng AMC 35 của Bỉ bị bắn hỏng trong trận Antwerp, ngày 19 tháng 5 năm 1940Sau cuộc rút lui của quân đội Pháp ra khỏi các quân khu phía bắc, người Bỉ bị bỏ lại đơn độc trong việc bảo vệ thành phố Antwerp. 4 sư đoàn bộ binh Bỉ (trong đó có sư đoàn bộ binh dự bị số 13 và 17) đã giao chiến với các sư đoàn bộ binh số 208, 225, 526 thuộc tập đoàn quân số 18 của Đức.[105] Quân Bỉ đã bảo vệ thành công phần phía bắc của thành phố, cầm chân các lực lượng bộ binh Đức cho đến khi bắt đầu rút khỏi Antwerp ngày 16 tháng 5. Thành phố bị thất thủ trong các ngày 18/19 tháng 5 sau cuộc kháng cự đáng kể của Bỉ. Ngày 18 tháng 5 người Bỉ nhận được tin rằng pháo đài Marchovelette tại Namur đã thất thủ, sau đó đến lượt pháo đài Suarlee ngày 19, St. Heribert và Malonne ngày 21, Dave, Maizeret và Andoy ngày 23 tháng 5.[104]
Trong các ngày 16–17 tháng 5, quân đội Anh và Pháp đã rút qua kênh đào Willebroek, do lực lượng Đồng Minh tại Bỉ đã bị suy giảm nhiều, và hướng về phía mũi nhọn tấn công của quân thiết giáp Đức đang từ Ardennes đến. Quân đoàn I và V của Bỉ cũng rút về nơi mà người Bỉ gọi là đầu cầu Ghent, phía sau sông Dendre và sông Scheldt. Quân đoàn pháo binh Bỉ và lực lượng pháo binh yểm trợ đã đánh bại các cuộc tấn công của bộ binh Tập đoàn quân 18 Đức và trong một bản thông cáo từ London, người Anh đã thừa nhận rằng "Quân đội Bỉ đã góp phần lớn vào thắng lợi của trận chiến phòng ngự đang diễn ra.[104]Tuy nhiên, người Bỉ do bị áp đảo về số lượng đã phải bỏ Brussels và chính phủ Bỉ chạy về Ostend. Thành phố bị quân Đức chiếm đóng ngày 17 tháng 5. Sáng sớm ngày hôm sau, tư lệnh quân đoàn XVI Đức Erich Hoepner nhận được lệnh tách Sư đoàn Thiết giáp số 3 và 4 sang cho Cụm Tập đoàn quân A.[106] Như vậy lúc này chỉ còn lại Sư đoàn Thiết giáp số 9 thuộc tập đoàn quân 18 là đơn vị thiết giáp Đức duy nhất trên mặt trận Bỉ.
Đến ngày 19 tháng 5, quân Đức đã tiến gần đến bờ biển nước Pháp. Huân tước Gort nhận ra rằng người Pháp giờ không có cả kế hoạch hành động lẫn lực lượng dự bị và có rất ít hy vọng ngăn cản mũi tiến công của Đức ra eo biển. Gort lo ngại khi thấy Tập đoàn quân 1 Pháp bị suy sụp thành một bầy tàn quân hỗn loạn, sợ rằng quân thiết giáp Đức có thể sẽ xuất hiện bên sườn phải của họ tại Arras hay Péronne, tấn công vào các cảng ở Calais hay Boulogne hoặc đánh ra phía tây bắc vào sườn quân đội Anh. Tình thế của họ tại Bỉ bị đe dọa nghiêm trọng, Lực lượng Viễn chinh Anh đã xem xét đến việc rời bỏ nước Bỉ và rút về Ostend, Bruges hay Dunkirk, nằm sâu từ 10 đến 15 km trong biên giới Pháp.[107]
Đề xuất về một cuộc rút lui chiến lược của Anh ra khỏi lục địa đã bị Nội các Chiến tranh và Tham mưu trưởng Bộ Tổng tham mưu đế quốc Anh (CIGS) bác bỏ. Họ phái Tướng Ironside đi ra lệnh cho Huân tước Gort tiến hành một cuộc tấn công về phía tây nam "vượt qua mọi trở ngại" để tiếp cận được với "quân chủ lực Pháp" ở phía nam (nhưng thực ra các lực lượng mạnh nhất của Pháp đều đang ở phía bắc). Quân đội Bỉ được đề nghị tham gia kế hoạch, hay nếu họ muốn, Hải quân Hoàng gia Anh sẽ sơ tán giúp những đơn vị mà họ có thể.[107] Nội các Anh quyết định rằng ngay cả khi "cuộc tấn công Somme" diễn ra thành công, một số đơn vị vẫn có thể cần phải sơ tán, và ra lệnh cho Đô đốc Ramsay chuẩn bị sẵn một số lượng lớn tàu bè. Đó chính là sự khởi đầu của chiến dịch Dynamo.[107]Ironside tới Tổng hành dinh quân đội Anh lúc 6 giờ sáng ngày 20 tháng 5, cùng ngày này mối liên lạc trên lục địa giữa Pháp và Bỉ bị cắt đứt.[108] Khi Ironside thông báo đề nghị của mình cho Gort, Gort trả lời rằng một cuộc tấn công như vậy là bất khả thi. 7 trong số 9 sư đoàn của ông ta đang bận giao chiến trên sông Scheldt và cho dù có thể rút lui được đi nữa thì nó cũng sẽ tạo ra một lỗ hổng giữa quân Anh và Bỉ mà đối phương có thể lợi dụng nó để tiến hành tái bao vây họ. Lực lượng viễn chinh Anh đã hành quân và chiến đấu trong 9 ngày và giờ đã rơi vào tình trạng thiếu đạn dược.[108] Những nỗ lực chính cần phải được người Pháp thực hiện từ phía nam.[108]
Quan điểm của người Bỉ về cuộc tấn công đã được Vua Leopold III xác định rõ ràng. Leopold lo sợ rằng quân đội Bỉ không thể tiến hành các hoạt động tấn công do thiếu xe tăng và máy bay; hiện tại họ chỉ có thể tồn tại duy nhất với việc phòng thủ.[109][110] Quốc vương cũng xác định rõ ràng rằng các vùng tự do của Bỉ đang thu hẹp nhanh chóng, và chỉ còn lại đủ lương thực cho 2 tuần lễ.[109] Leopold không mong đợi quân Anh sẽ mạo hiểm tình thế của họ để giữ mối liên lạc với Quân đội Bỉ, nhưng ông đã cảnh báo người Anh rằng nếu họ nhất định đòi mở cuộc tấn công xuống phía nam, quân Bỉ sẽ bị kéo giãn và tan vỡ.[109][110] Vua Leopold đề nghị cho những lực lượng tốt nhất còn trông cậy được thiết lập một vị trí đầu cầu đổ bộ bao quanh Dunkirk và các cảng biển của Bỉ.[109] Cuối cùng quan điểm của CIGS đã thắng thế. Gort cho triển khai 2 tiểu đoàn bộ binh và tiểu đoàn thiết giáp duy nhất của quân đội Anh cho cuộc tấn công, và mặc dù đã đạt được một số thắng lợi chiến thuật ban đầu, họ cuối cùng đã bị thất bại trong việc phá vỡ phòng tuyến Đức tại Arras ngày 21 tháng 5.[111]
Do kết quả của thất bại này, người Bỉ được yêu cầu rút lui về sông Yser để bảo vệ sườn trái và các khu vực sau lưng của Đồng Minh. Cố vấn của Quốc vương, Đại tướng Overstraten nói rằng cuộc hành quân như vậy không thể thực hiện và nó sẽ dẫn quân đội Bỉ đến chỗ tan rã. Người Pháp lại đề xuất một kế hoạch mở thêm những cuộc tấn công khác, theo đó quân Bỉ sẽ lui về sông Leie còn quân Anh rút về đoạn biên giới pháp nằm giữa Maulde và Halluin, tiếp đó người Bỉ sẽ dàn mỏng trận tuyến của họ để giúp có thêm nhiều lực lượng Anh rảnh tay phục vụ cho cuộc tấn công. Tập đoàn quân số 1 Pháp sẽ hỗ trợ thêm 2 sư đoàn tại cánh phải. Leopold không ủng hộ cuộc hành quân đó vì nó sẽ từ bỏ hầu như toàn bộ nước Bỉ, quân đội Bỉ đã kiệt sức, và đó là một nhiệm vụ lớn lao mà có thể phải mất quá nhiều thời gian mới có thể hoàn thành.[112]
Vào lúc này, Bỉ và Anh kết luận rằng nước Pháp đã bị đánh quỵ, và quân đội các nước Đồng Minh trong cái túi tại biên giới Bỉ–Pháp sẽ bị tiêu diệt nếu không kịp hành động. Người Anh, không còn tin tưởng vào Đồng Minh, đã quyết định phải quan tâm đến sự sống còn của riêng Lực lượng viễn chinh Anh.[113]
Trận tuyến của người Bỉ cho đến sáng ngày 22 tháng 5 đã kéo dài khoảng 90 km. Từ bắc xuống nam, đầu tiên là Quân đoàn kỵ binh Bỉ vẫn đang tiếp tục cuộc tiến quân tại Terneuzen, giờ đang bị dồn sát lại, rồi lần lượt đến quân đoàn V, quân đoàn II, quân đoàn VI, quân đoàn VII và quân đoàn IV Bỉ. Có thêm 2 quân đoàn thuộc binh chủng thông tin đang phòng thủ tại bờ biển.[114] Những đơn vị này giờ là lực lượng chủ yếu kiểm soát trận tuyến phía đông sau khi Anh và Pháp rút lui về phía tây ngày 22 tháng 5 để bảo vệ Dunkirk, vốn không được phòng thủ gì trước cuộc tấn công của Đức. Trận tuyến phía đông giờ vẫn còn nguyên vẹn, nhưng quân Bỉ giờ chỉ còn đóng giữ vị trí kiên cố cuối cùng tại Leie.[115] Quân đoàn I Bỉ, chỉ có 2 sư đoàn không đầy đủ, đã phải giao chiến vất vả trong cuộc chiến và phòng tuyến Bỉ đang ngày một mỏng đi. Trong ngày hôm đó, Winston Churchill đã đến thăm trận địa và thúc giục quân đội Pháp và Anh đột phá từ hướng đông bắc. Ông ta dự đoán rằng Quân đoàn Kỵ binh Bỉ sẽ có thể tham gia cho cuộc tấn công này bên sườn phải. Churchill đã gửi cho Gort thông điệp sau:
1. Quân đội Bỉ sẽ rút về tuyến Yser và trụ vững tại đó, và mở các cửa cống ngăn nước ra.
2. Quân đội Anh cùng với tập đoàn quân số 1 Pháp sẽ tấn công về phía tây nam tại Bapaume và Cambrai trong thời điểm sớm nhất, tức là ngày mai, với khoảng 8 sư đoàn, cùng với Quân đoàn Kỵ binh Bỉ bên sườn phải quân Anh.[116]
Mệnh lệnh này đã bỏ qua việc quân đội Bỉ không thể rút về được sông Yser, và có rất ít cơ hội để cho kỵ binh Bỉ có thể tham gia cuộc tấn công.[116] Kế hoạch để người Bỉ rút lui là hợp lý, với việc sông Yser bao bọc phía đông và phía nam Dunkirk, còn kênh đào La Bassée bao bọc thành phố từ phía tây. Khúc vòng của sông Yser sẽ làm giảm đáng kể khu vực hoạt động của quân Bỉ. Cuộc hành quân đó sẽ từ bỏ Passchendaele và Ypres, và đảm bảo chắc chắn việc chiếm đóng Ostend trong khi thu hẹp lãnh thổ tự do của nước Bỉ xuống còn vài dặm vuông.[117]
Ngày 23 tháng 5, quân Pháp đã cố gắng tiến hành một loạt cuộc tấn công vào phòng tuyến Đức theo trục Ardennes–Calais nhưng không giành được kết quả đáng kể nào có ý nghĩa. Đồng thời, tại mặt trận Bỉ, quân đội Bỉ bị thúc ép phải tiếp tục rút lui, và Đức đã chiếm Terneuzen và Ghent cùng ngày hôm đó. Người Bỉ cũng gặp khó khăn trong việc vận chuyển số lượng dầu, thực phẩm và đạn dược còn lại của mình.[118] Lực lượng Luftwaffe chiếm ưu thế trên không và gây rất nhiều khó khăn cho công tác hậu cần. Hỗ trợ không quân chỉ có thể kêu gọi bằng đường radio, lực lượng RAF thì hoạt động từ các căn cứ tại miền nam nước Anh nên còn khó bắt liên lạc hơn.[118] Người Pháp phản đối việc cho Bỉ sử dụng các căn cứ tại Dunkirk, Bourbourg và Gravelines, vốn ngay từ đầu đã nằm trong sắp xếp của họ. Bỉ buộc phải sử dụng các căn cứ duy nhất còn lại của mình tại Nieuport và Ostend.[118]
Churchill và Maxime Weygand, người đã thay thế chức vụ tư lệnh của Gamelin, vẫn quyết định sẽ phá vở phòng tuyến Đức để cho các lực lượng của họ chạy thoát xuống phía nam. Van Overstraten choáng váng, khi nghe họ bày tỏ ý định này cùng với vua Leopold vào ngày 24 tháng 5.[119] Một khoảng trống nguy hiểm đã bắt đầu xuất hiện giữa quân Anh và Bỉ ở đoạn từ Ypres đến Menen, đang đe dọa đến những gì còn lại của mặt trận Bỉ.[119] Người Bỉ không thể bảo vệ nó, và cuộc hành quân đó sẽ kéo quá căng lực lượng của họ. Không cần bàn bạc với người Pháp hay chờ đợi sự cho phép của chính phủ mình, Huân tước Gort đã ngay lập tức quả quyết ra lệnh cho các sư đoàn bộ binh số 5 và 50 Anh đi lấp lỗ hổng này và hủy bỏ mọi hoạt động tấn công xuống phía nam.[119][120]
Chiều ngày 24 tháng 5, Von Bock đã tung 4 sư đoàn thuộc tập đoàn quân số 6 của Reichenau tấn công vào vị trí của quân đoàn IV Bỉ tại khu vực Kortrijk thuộc Leie. Quân Đức đã đánh bại sự kháng cự ác liệt của đối phương để vượt sông trong đêm tối và tiến sâu trên một khu vực sâu một dặm, rộng 13 dặm giữa Wervik và Kortrijk. Người Đức, chiếm ưu thế về số lượng và chỉ huy không quân, đã chiến thắng và lập được đầu cầu.[119] Tuy nhiên, người Bỉ cũng đã gây thiệt hại nặng cho quân tấn công Đức và khiến cho họ nhiều phen bị thất bại về chiến thuật. Sư đoàn bộ binh số 1 và số 3 Bỉ, được các sư đoàn bộ binh số 9 và 10 đến tiếp viện, đã nhiều lần tổ chức phản công và xoay xở bắt được 200 tù binh Đức.[121] Pháo binh và bộ binh Bỉ sau đó đã bị không quân Đức công kịch dữ dội và bị đánh bại. Người Bỉ đổ lỗi cho Pháp và Anh là đã không cho không quân đến hỗ trợ.[121] Đầu cầu Đức đã làm lộ ra một cách nguy hiểm sườn phía đông trải rộng về phía nam của sư đoàn bộ binh số 4 thuộc Lực lượng Viễn chinh Anh. Montgomery đã phải phái nhiều đơn vị thuộc sư đoàn bộ binh số 3 (tiểu đoàn bộ binh hạng nặng Middlesex số 1 và số 7, Khẩu đội số 99, trung đoàn chống tăng số 20) đến đây để tăng cường phòng thủ.[122]
Một điểm hạn chế của "Kế hoạch Weygand" và lý lẽ của chính phủ Anh cũng như quân đội Pháp về một mũi nhọn tấn công xuống phía nam là cuộc rút lui của các lực lượng để chuẩn bị cho cuộc tấn công sẽ khiến quân đội Bỉ bị kéo giãn quá mức và khiến cho nó sụp đổ. Cần phải bảo vệ các khu vực đang nằm trong tay Lực lượng Viễn chinh Anh để sau này tiến hành tấn công.[119] Sự sụp đổ đó có thể dẫn đến việc mất các cảng trên eo biển Manche phía sau trận tuyến Đồng Minh, và sau đó là một cuộc bao vây chiến lược toàn diện. Quân đội Anh không thể làm gì hơn để phản công vào sườn trái của von Bock nhằm giảm bớt áp lực cho người Bỉ khi Bock tấn công qua vị trí của Anh tại Kortrijk.[123] Bộ Chỉ huy tối cao Bỉ đã ít nhất 5 lần yêu cầu người Anh tấn công vào sườn trái trống trải của các sư đoàn Đức nằm giữa sông Scheldt và sông Leie để phòng ngừa một thảm họa có thể xảy ra.[123]
Đô đốc Sir Roger Keyes đã gửi thông điệp sau đến cho Tổng hành dinh:
| “ | Van Overstraten đang tha thiết mong đợi cuộc phản công lớn của người Anh, hoặc ở phía bắc hoặc ở phía nam Leie để giúp khôi phục tình hình. Người Bỉ dự đoán sẽ bị tấn công tại mặt trận Ghent vào ngày mai. Quân Đức đã có một đầu cầu bắc qua kênh đào phía tây Eecloo. Không thể đặt vấn đề về cuộc rút lui của Bỉ đến sông Yser. Một tiểu đoàn đang hoạt động tại phía đông bắc Ypres hầu như đã bị xóa sổ trong ngày hôm nay trước đòn tấn công của 60 máy bay. Cuộc rút lui qua những con đường lớn mà không có không quân chiến đấu yểm trợ thích đáng chịu thiệt hại rất lớn. Toàn bộ quân nhu của họ nằm ở bờ đông sông Yser. Họ kiên quyết cho rằng một cố gắng phải được thực hiện để cứu vãn tình hình tại Leie bằng cuộc phản công của Anh mà thời cơ cho việc đó có thể chỉ kéo dài vài tiếng đồng hồ. | ” |
| — Roger Keyes, [124] |
Không một cuộc tấn công nào được tiến hành. Quân Đức đã đưa những lực lượng dự bị mới đến để kiểm soát lỗ hổng Menen–Ypres. Điều này gần như đã cắt lìa người Bỉ ra khỏi quân Anh. Các sư đoàn bộ binh số 6, số 10, số 9 và sư đoàn kỵ binh số 2 Bỉ đã ngăn cản người Đức không thể khoét sâu thêm khe hở này nhưng tình hình vẫn còn rất nguy ngập.[121]Ngày 26 tháng 5, chiến dịch Dynamo chính thức được mở màn, trong đó một số lượng lớn đạo quân Anh và Pháp đã được sơ tán sang Anh. Cho đến lúc này Hải quân Hoàng gia Anh sơ tán được 28.000 quân vẫn chưa hề tham chiến của Anh. Boulogne thất thủ và Calais cũng cùng chung số phận, chỉ còn lại Dunkirk, Ostend và Zeebrugge là những bến cảng cuối cùng còn đứng vững để phục vụ cho công tác sơ tán. Tuy nhiên, tập đoàn quân số 14 Đức đã để Ostend tồn tại tiếp một thời gian dài. Về phía tây, Cụm Tập đoàn quân A đã tiến đến Dunkirk và chỉ còn cách trung tâm thành phố 6,4 km vào sáng ngày 27 tháng 5, và bến cảng đã nằm trong tầm đạn pháo của Đức.[125]
Tình hình ngày 27 tháng 5 đã có chuyển biến lớn so với 24 giờ trước đó. Quân đội Bỉ đã bị đánh bật ra khỏi tuyến Leie ngày 26 tháng 5, rồi lần lượt Nevele, Vynckt, Thelt và Iseghem thất thủ tại khu vực phía tây và trung tâm của mặt trận Leie. Tại phía đông quân Đúc đã áp sát ngoại ô Bruges, và chiếm được Ursel. Về phía tây, tuyến Menen–Ypres bị phá vỡ tại Kortrijk và giờ quân Bỉ đang dựng lên một tuyến phòng thủ chống tăng với nhiều toa xe lửa trên tuyến Ypres–Passendale–Roulers. Xa hơn về phía tây Lực lượng Viễn chinh Anh cũng bị đẩy lui, phía bắc Lille, quân Pháp vừa vượt qua biên giới giờ gặp nguy hiểm với việc có một khoảng trống đang mở rộng giữa họ và sườn phía nam của Bỉ trên trục Ypres–Lille.[126] Nguy cơ để người Đức tiến đến Dunkirk mà đồng nghĩa với việc mất bến cảng hiện giờ là rất lớn. Quân Anh rút về cảng ngày 26 tháng 5, để hở sườn phía đông bắc của tập đoàn quân số 1 Pháp ở gần Lille. Khi quân Anh rút đi người Đức đã tiến vào khoảng hở này, bao vây phần lớn tập đoàn quân Pháp. Cả Gort và tham mưu trưởng của ông là tướng Henry Pownall đều thừa nhận rằng cuộc rút lui của họ đồng nghĩa với sự hủy diệt của tập đoàn quân số 1 Pháp, và họ đã bị trách cứ về việc này.[127]
Cuộc chiến trong các ngày 26–27 tháng 5 đã đẩy quân đội Bỉ đến bờ vực sụp đổ. Người Bỉ vẫn còn kiểm soát tuyến Ypres–Roulers ở phía tây, và tuyến Bruges–Thelt ở phía đông. Tuy nhiên, ngày 27 tháng 5 mặt trận trung tâm bị phá vỡ tại khu vực Iseghem–Thelt. Giờ thì không còn gì ngăn cản mũi nhọn tấn công của Đức về phía đông chiếm lấy Ostend và Bruges, hay về hướng tây đánh chiếm cảng Nieuport hoặc La Panne, sâu vào sau lưng mặt trận Đồng Minh.[126] Người Bỉ đã thực sự cạn kiệt mọi tiềm lực kháng chiến hiện có. Sự tan rã của quân đội và mặt trận Bỉ đã tạo nên nhiều cáo buộc sai lầm từ phía quân Anh đang rút lui.[128] Thực tế, trong nhiều trường hợp, người Bỉ đã trụ vững sau cuộc rút lui của Anh.[128] Một ví dụ điển hình là tại tuyến Scheldt, họ đã hỗ trợ cho sư đoàn bộ binh số 4 của Anh và cho phép nó rút lui qua đội ngũ của họ.[128] Mặc dù vậy, Gort và cao hơn ông ta là Pownall đã bộc lộ sự khinh miệt bất công đối với người Bỉ.[128] Khi được hỏi liệu lực lượng Bỉ có được sơ tán, Pownall đã gián tiếp trả lời rằng "Chúng tôi không quan tâm cái khỉ gì diễn ra đối với người Bỉ".[128]
Quân đội Bỉ bị kéo giãn từ Cadzand về phía nam cho đến Menin trên sông Leie, và về phía tây từ Menin tới Bruges mà không có lực lượng dự bị nào. Ngoại trừ vài lần xuất kích hiếm hoi của lực lượng RAF, bầu trời hoàn toàn bị Luftwaffe kiểm soát, và người Bỉ kể lại rằng các cuộc không kích tại tất cả các mục tiêu đều gây ra thương vong lớn. Không còn vật cản tự nhiên nào giữa Bỉ và quân đội Đức, nên việc rút lui là điều không dễ dàng gì. Không quân Đức đã phá hủy hầu hết hệ thống đường sắt dẫn đến Dunkirk, và chỉ còn đúng 3 tuyến đường còn lại: tuyến Bruges–Thourout–Dixmude, tuyến Bruges–Ghistelles–Nieuport, và tuyến Bruges–Ostende–Nieuport. Nhưng cuộc rút lui sẽ không thể tránh khỏi tổn thất nặng nề do ưu thế về không quân của Đức. Nguồn nước dự trữ bị phá hoại nặng và bị cắt đứt, sự tiếp tế gas và điện cũng đã bị cắt. Các con kênh đào bị rút kiệt để dùng làm kho dự trữ tạm thời cho bất kỳ thứ đạn dược và lương thực nào còn lại. Tổng diện tích khu vực còn lại là 1.700 km², thường dân và binh lính chen chúc nhau, với số lượng khoảng 3 triệu người.[129] Trước những tình cảnh như vậy Leopold thấy rằng tiếp tục kháng chiến là vô ích. Tối ngày 27 tháng 5, Leopold đã đề nghị đình chiến.[130]
Cùng ngày hôm đó Churchill đã gửi một thông điệp tới cho Keyes, làm rõ quan điểm của ông ta về đề nghị này:
| “ | Đại sứ Bỉ tại đây cho rằng quyết định ở lại của Quốc vương là do ông ấy coi như cuộc chiến đã thất bại và dự định sẽ đàm phán hòa bình riêng rẽ. Chính phủ lập hiến Bỉ đã tập hợp trên đất nước ngoài để tách khỏi quyết định này. Ngay cả nếu như quân đội Bỉ hiện tại phải hạ khí giới, vẫn còn 200.000 người Bỉ trong lứa tuổi quân sự tại Pháp, và những tiềm lực lớn hơn mà Bỉ đã có trong năm 1914 để chống lại. Bằng quyết định hiện giờ, Quốc vương đang chia rẽ Đất nước và đặt nó trong sự bảo hộ của Hitler. Xin hãy truyền đạt những suy nghĩ này đến Quốc vương, và tạo cho ông ấy ấn tượng về kết cục thảm khốc đối với Đồng Minh và nước Bỉ theo sự lựa chọn hiện giờ của ông. | ” |
| — Winston Churchill, [131] |
Hải quân Hoàng gia Anh đã sơ tán Tổng hành dinh tại Middelkerke và St. Andrews ở phía đông Bruges trong đêm đó. Leopold III, cùng mẹ là Thái hậu Elisabeth, đã ở lại Bỉ chịu đựng cuộc sống 5 năm tự giam cầm.[131] Trước lời khuyên của chính phủ mình về việc thành lập một chính phủ lưu vong, Leopold nói: "Tôi đã quyết định ở lại. Sự nghiệp của Đồng Minh đã hết rồi."[130]Quốc vương đã quyết định đầu hàng ngay cả khi điều đó mâu thuẫn với nhất trí khuyến nghị thống nhất của chính phủ, điều có nghĩa là bất hợp pháp tại Bỉ.[132] Sự đầu hàng bắt đầu có hiệu lực lúc 4h00 ngày 28 tháng 5. Làn sóng phản đối dâng cao khi mà Anh và Pháp cùng tuyên bố rằng Bỉ đã phản bội Đồng Minh. Tại Paris, thủ tướng Pháp Paul Reynaud lên án kịch liệt sự đầu hàng của Leopold, còn thủ tướng Bỉ Hubert Pierlot thì khẳng định với mọi người rằng Leopold đã hành động trái với những lời khuyên thống nhất từ phía chính phủ. Kết quả là chẳng bao lâu quốc vương đã mất đi ảnh hưởng của mình và chính phủ lưu vong Bỉ đóng tại Paris (rồi chuyển đến London sau sự sụp đổ của nước Pháp), sẽ tiếp tục cuộc đấu tranh.[130] Điều đáng nói ở đây là người Bỉ đã không đưa ra bất kỳ thông báo nào trước đó rằng tình cảnh của họ đã nghiêm trọng đến mức phải đầu hàng. Những lời cáo buộc đó hầu hết đều là bất công. Phe Đồng Minh đều đã biết và đã thừa nhận trong ngày 25 tháng 5 qua tiếp xúc với người Bỉ rằng họ đã ở bên bờ vực của sự sụp đổ.[133][134]
Phản ứng chính thức của Churchill và người Anh khá là thận trọng, do sự kháng cự kiên quyết trong các chiến dịch phòng ngự của người Bỉ đã được Sir Roger Keyes báo cáo trước nội các vào lúc 11h30 sáng ngày 28 tháng 5.[135] Các bộ trưởng Anh và Pháp đã quy kết những hành động của Leopold là một sự phản bội, nhưng họ đã không biết đến một sự thật là Leopold đã không ký một hiệp định nào với Hitler nhằm thành lập nên một chính quyền cộng tác với Đức, mà đầu hàng không điều kiện với tư cách Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang của Bỉ.[136]
Khi Leopold III trở lại ngai vàng nước Bỉ năm 1950, đã gây một phản ứng mạnh mẽ trong quần chúng Bỉ, thậm chí có nguy nội chiến.[137]
Thực đơn
Trận_nước_BỉLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Trận_nước_Bỉ